ارزیابی نظریه ژئوپلیتیک شیعه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

با وجود دور بودن شیعیان از قدرت سیاسی در بیشتر کشورها که عمدتأ آنها را به صورت اقلیت‌هایی محروم و حاشیه‌ای نگه‌داشته، ماهیت و ظرفیت اجتماعی و سیاسی تشیع، تا حدود زیادی مغفول مانده است. در سایه انقلاب اسلامی ایران، شیعیان در کشورهای گوناگون از انزوای سیاسی- اجتماعی بیرون آمده و در مسیر قدرت‌یابی و تجدید هویت خویش گام برداشتند. این تحولات به تدریج منجر به شکل‌گیری ایده ژئوپلیتیک شیعه در منطقه خاورمیانه گردید. از آنجا که انقلاب اسلامی ایران برگرفته از اصول و آرمان‌های مذهب تشیع بود و در جامعه‌ای که با اکثریت جمعیت شیعی به وقوع پیوسته بود، شیعیان سایر کشورها بالاخص شیعیان مجاور ایران متأثر از اهداف و آرمان‌های آن گردیدند. این تأثیرگذاری ابتدا به صورت خودآگاهی مذهبی و سپس تمایل جهت احقاق حقوق و سهیم‌شدن در قدرت را به دنبال داشت. موج دوم شکل‌گیری ژئوپلیتیک شیعه به دنبال حمله آمریکا به عراق و سقوط رژیم بعثی است. در ژﺋﻮﭘﻠﯿﺘﯿﮏ ﺷﯿﻌﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯿﺎن در آنﻫﺎ از ﺟﻬﺖ ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ و ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ، ﯾﮏ اﻗﻠﯿﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ و ﻣﯽ‌ﺗﻮاﻧﻨﺪ در رواﺑﻂ ﻗﺪرت ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﻨﺪ. این مقاله در تلاش است تا با بررسی دیدگاه‌های نظری روابط بین‌الملل به چگونگی شکل‌گیری ژئوپلتیک شیعه پرداخته و واقعیت را در گستره سیاست خارجی ج.ا.ایران مورد ارزیابی قرار دهد.